Zarys Historii Parafii E-A w Zgierzu
Rozdział 2
KSIĄDZ ERNEST WILHELM BURSCHE ŻYCIE I DZIAŁALNOŚĆ
Ks. Ernest Wilhelm Bursche, kim był i skąd pochodził?
Ojciec księdza Ernesta, pan Joachim Gotthelf Bursche urodził się w 1803 r. w Saksonii, z zawodu byl tkaczem, wspólnie zaś z żoną Eleonorą z domu Schafer urodzoną również w Saksonii przywędrowali na ziemie polskie, będące pod zaborem carskim i osiedlili się w Turku. Bursche, podobnie jak zresztą wielu innych obywateli Niemiec skorzystał z możliwości osiedlenia na ziemiach polskich, którą oferowały na korzystnych warunkach władze carskie. Do naszego kraju przybyło wówczas wielu osadników tej narodowości, głównie rolników, rzemieślników i przemysłowców. Ludzie ci, warto zaznaczyć, nieśli ze sobą zupełnie nową, protestancką kulturę pracy, a co za tym idzie – nowoczesność.
Dokładnie w dniu 9 maja 1831 r. w Turku państwu Bursche urodził się pierwszy syn, któremu na imię dano Ernest Wilhelm. Marzeniem rodziców było by ich syn ukończył studia w Dorpacie. Nie szczędzili więc pieniędzy na naukę młodego Ernesta i wysłali go początkowo do szkoły w Saksonii. W latach 1852-53 na terenach Królestwa szalała epidemia cholery, na którą w sierpniu 1852 r. zmarł ojciec Ernesla, a w lutym 1853 jego matka. Po śmierci rodziców Ernest zmuszony był wrócić do kraju i tułaj skończy! gimnazjum rządowe. W 1854 r. został przyjęty na uniwersytet carski, Wydział Teologii Ewangelickiej w Dorpacie (dzisiaj Tartu w Estonii). W owym czasie była to jedna z przodujących uczelni, ale dostępna bynajmniej nie dla każdego – by być do niej przyjętym należało mieć bowiem szlacheckie pochodzenie . Ojciec przyszłego duchownego wiedział o tym i dlatego już wcześniej starał się o potwierdzenie swego pochodzenia. Przy okazji tych starań wyszło na jaw. że rodzina Ernesla mogła poszczycić się czterysetletnią tradycją herbową – stosowny tytuł nadano im w wieku XV, w Bawarii.
Tak więc marzenia rodziców spełniły się wreszcie, gdyż 15 sierpnia 1858 r. został ordynowany i od września tegoż roku rozpoczął wikarial w Upnie, na krótko et) prawda, bo już 1 grudnia 1858 r. został przeniesiony do Kalisza, następnie zaś 16/5 [zwracam tu uwagę na fakt. iż jedna z podanych tu dat dziennych jest liczona według tzw. starego stylu – kalendarza juliańskiego używanego jeszcze wówczas w Rosji carskiej. ] czerwca 1863 r. do Łodzi, do parafii św. Trójcy.
Od 4 września 1 865r. po śmierci proboszcza parafii w Zgierzu, ks. Henryku Bando, ks. Bursche został administratorem tejże parafii, nad którą opiekę sprawował tymczasem ks. adiunkt Paslernacy. kapelan Garnizonu Warszawskiego. 7 października 1866r.
zoslal wybrany na proboszcza, którą to funkcję sprawował do 1904 r. Należy przy tym zaznaczyć, że od 1897 r. ks. Bursche piastował również stanowisko superintendcnlaa diecezji płockiej.
Ks. Ernest Bursche będąc wikariuszem w Kaliszu ożenił się z Matyldą Miiller, córką właściciela zakładu – foluszu w Turku. Z tego małżeństwa narodzikrsic sześcioro dzieci, z których najstarszy syn Juliusz w późniejszym okresie został biskupem. Jednak ks. Bursche nie dane było długo zaznać szczęścia rodzinnego, bo w 1875 r. umarła jego żona. Pozostał z szóstką nieletnich dzieci w wieku od 3 do 13 lat. Dopiero w 1879 r. ponownie ożenił się, i to również z Matyldą, ale tym razem z domu Harmel. Nowa pani Bursche urodziła z kolei siedmioro dzieci, godne odnotowania zaś jest to, że z dziewięciu synów aż ośmiu ukończyło studia.
Tak jak wiele rodzin ewangelickich pochodzenia niemieckiego, rodzina Bursche nie oparła się procesowi polonizacji, z wyjątkiem córki z pierwszego małżeństwa Marii Hoch, która jak podają kroniki mieszkała w Zgierzu i prowadziła „dom niemiecki”(to znaczy ,że mówiono w nim w języku niemieckim). Maria zmarła w 1942 r. Druga wojna światowa również i w rodzinie Bursche pozostawiła swój ślad – w hitlerowskich obozach koncentracyjnych zginęło trzech synów ks. Ernesta. *
Po objęciu w 1866 r. parafii przez ks. E. Bursche Zgierz zamieszkiwały 534 rodziny ewangelickie, Proboszczewice 30, Stępowiznę 24, Krogulec 14, Zegrzanki 7.. W 1865 r. właściciel dóbr Glinnik rozparcelował swoją posiadłość, powstało wtedy wiele nowych wsi, kościół natomiast otrzymał jedną morgę ziemi na budowę szkoły i cmentarza. W dniu 1 lutego 1866 r. konsystorz zatwierdził budowę tychże instalacji we wsi Palestyna, organizacją zaś prac musiał zająć się nowy proboszcz ze Zgierza. W tym czasie w zgierskiej parafii było już zresztą sześć szkół, w tym trzy elementarne (po jednej w Zgierzu, Żabieńcu i Grabieńcu) oraz trzy kantoraty (w rozległych parafiach punkty szkolne i religijne jednocześnie, składające się z szkoły elementarnej obsadzonej przez nauczyciela posiadającego uprawnienia do nauczania religii ewangelickiej i odprawiania nabożeństw niedzielnych tzw. „czytanych”, przewodniczenia pogrzebom, udzielania chrztów.-porównaj :Woldemar Gastpary -Historia Protestantyzmu w Polsce od polowy XVIII w. do 1 wojny światowej Warszawa 1977 s.328) w Białej, Swędowle i Rosanowie. W 1887 r. w Białej został wybudowany dodatkowo murowany dom modlitwy, przy którym znalazła miejsce i szkoła.
Za kadencji ks. Bursche nasza parafia prowadziła intensywną i żywą działalność charytatywną. Wspomnieć należałoby chociażby utrzymywany przez gminę ewangelicką dom starców, którego sponsorem był fabrykant Bretsznajder, a członkiem zarządu lekarz Haessner, który pracował tu aż do 1936. Jest także rzeczą pewną, iż wybudowany prawdopodobnie w 1907r. sierociniec był utrzymywany również przez gminę ewangelicką.
Kwitło także i życie kulturalne, na przykład w roku 1872 jak chociażby o festiwalu niemieckich chórów kościelnych z całego Królestwa, zorganizowanym w Zgierzu w 1872 r., utworzonym przez kantora Fors tera męskim kościelnym związku śpiewaczym, który przyjął później nazwę „Concordia” czy o utworzonym przez kantora Schuberla w 1897 r. ewangelickim mieszanym chórze kościelnym.
Ksiądz Ernest Bursche zmarł 6.04. l904r, mając zatem w chwili śmierci prawie 73 lata. Zapisał się w pamięci swych parafian jako dobry człowiek i wspaniały kaznodzieja, twórczy organizator i jeden z tych obywateli naszego miasta, którzy najwięcej wnieśli na rzecz jego rozwoju. Pamiętajmy i o tym, że czasy w jakich przyszło ks. Ernestowi żyć i działać były dla Polski i Polaków szczególnie trudne, represje jakie spadły po Powstaniu Styczniowym były szczególnie dotkliwe i trwały jeszcze wówczas w najlepsze, utrudniając i blokując wiele inicjatyw czynionych dla dobra naszego kraju. Pamiętajmy zatem o tym i tym bardziej doceńmy wysiłek i pos;więcenie zarówno samego księdza Bursche, jak i całej ewangelickiej społeczności z tamtych lat.
Roman Kowalski- referat wygłoszono w kościele 23.02.1997r.
Opracowanie i przypisy:
P.Wierzbowski i M.Undas
Bibliografia:
1. Ks. biskup Juliusz Bursche we wspomnieniach wnuka – Tadeusz Wegener Warszawa 1996 s.10
a Superintendent !ac.-nadzorca w kos’ciołach ewangelickich odpowiednik biskupa diecezjalnego
2. Eduard Kneifel Die Pastoren…
*’. Juliusz ur.19.09.I862 zm.20.02.1942 Berlin, Edmund ur. 17.07.1881 zm.25.07.1940 Gusen, Alfred ur. 16.11.1883 zm. 15.01.1942 Gusen